Mythos / Helden (Stephen Fry)

Een dubbele boekbespreking zowaar, alsof één exemplaar nog niet genoeg is. Beide boeken kunnen apart gelezen worden, maar de auteur is slim genoeg geweest om in Helden - De grote avonturen uit de Griekse mythologie een aantal keren naar Mythos - De Griekse mythen en sagen herverteld te verwijzen ("Je hoeft Mythos niet gelezen te hebben om dit boek te kunnen volgen", schrijft hij in zijn voorwoord bij Helden, "maar evengoed zul je hier tal van voetnoten aantreffen waarin wordt verwezen naar verhalen, personages en mythologische gebeurtenissen die in Mythos uitvoeriger zijn beschreven.") én de boeken lagen ook op hetzelfde moment in de winkelrekken. Geen idee of dat ook zo was in de Engelstalige wereld (Mythos werd oorspronkelijk gepubliceerd in 2017, Helden in 2018), maar het is wél een goeie zet van de uitgever.

Hoe dan ook, ik weet niet of Griekse mythen en sagen nog populair leesvoer vormen dezer dagen (de uitgever beweert op de achterflap van Helden uiteraard dat Mythos een bestseller was, maar dat lijkt me een sterke bewering als de boeken op hetzelfde moment te koop liggen; tenzij de tekst op de achterflap gewoon een kopietje zou zijn van die van de oorspronkelijke Engelstalige uitgave), maar er is natuurlijk een tijd geweest dat ook die zo'n beetje deel uitmaakten van het leerplan in de middelbare scholen (daar schijnt meer van verdwenen te zijn, dan er overgebleven is). En net zoals zoveel andere zaken waar iemand "beroepshalve" mee bezig geweest is tijdens zijn schooltijd, verdwijnen ook die dan naar het achterplan. In mijn geval zelfs ondanks het feit dat ik in de loop van de jaren ook wel wat boeken met mythen en sagen verzameld heb. Om een of andere reden - wellicht omdat de denkwereld er achter dichter tegen de mijne ligt - heb ik bij dat verzamelen altijd de voorkeur gegeven aan Keltische, Noordse, middeleeuwse sagen en is het aantal werken dat ik vóór dit van Fry over de Griekse mythen en sagen kocht beperkt gebleven tot ... één.

Nu zijn dat er dus drie. Als Fry nog een boek over de Trojaanse Oorlog uitbrengt, een idee waarnaar hij toch regelmatig verwijst en waarvan ik dus aanneem dat het binnen afzienbare tijd gerealiseerd zal worden, zouden het er vier kunnen worden. Want ook als Elsevier niét schreef dat er "in onze tijd (...) weinig betere vertellers dan Stephen Fry" zijn, zou het gewoon een feit zijn dat Stephen Fry behalve acteur, komiek, tv-presentator en nog een paar dingen ook een goed schrijver is. Aan het begin van Mythos krijg je nog een beetje de indruk dat hij bewust grappig probeert te zijn, maar die indruk verdwijnt na verloop van tijd. Ofwel omdat je er niet meer op let ofwel omdat hij met dat proberen ophoudt en gewoon zijn ding doet, ik kan het niet zeggen, maar het werkt.

De man probeert - en daar leent de Griekse wereld zich zoals bekend vrij goed toe - af en toe wat reclame te maken voor de LGTB-en-wat-nog-meer-gemeenschap, maar het wordt niet zó erg dat het propaganda wordt (een propaganda waar je op sommige andere plaatsen nog nauwelijks om heen kunt en die, zoals alles wat overdreven wordt, sterk op de zenuwen gaat werken) en het gegeven wordt er ook niet met de haren bijgesleurd. Of hij er daarentegen niet af en toe wat anders met de haren bijsleurt, valt voor een niet-kenner als ik niet te zeggen. Hij plaatst zich daar, zoals hij aangeeft in het Nawoord bij Helden, ook mee in een traditie: "Mythen zijn geen geschiedschrijving. Varianten en afwijkende verhaallijnen zijn onvermijdelijk. Voor zover mogelijk heb ik geprobeerd een zeker verband aan te brengen in de verhalen over de helden wier leven en dood in dit boek zijn opgetekend, maar er zullen chronologische inconsequenties blijven opduiken. De Bibliothèkè van Apollodoros is een belangrijke bron voor alle Griekse mythen, al wijkt hij vaak af van Hesiodos en Homeros. Apollonios van Rhodos schreef de Argonautika, waaraan de meeste details van Jasons grote tocht naar het Gulden Vlies zijn ontleend. De Romeinse auteurs Hyginus en Ovidius hebben de verhalen op hun eigen manier bewerkt en erop voortgeborduurd, en hetzelfde geldt voor reizigers en geografen als Pausanias en Strabo." Waarom zou Fry dan niet hetzelfde doen, nietwaar ?

En hij heeft dat goed gedaan. De Griekse mythen en sagen blijven ook na lezing van deze boeken een "beetje" een doolhof, maar de goed uitgewerkte inhoudstafel bij beide boeken maakt het mogelijk ze ook als naslagwerken te gebruiken. Naslagwerken die dus ook nog eens leuk om lezen zijn. Geschreven in een stijl die ook de literair minder "onderlegden" aangenaam zullen vinden, in een taal van deze tijden. Zeker het aankopen waard (voor die zeldzame keren dat ik een actueel boek bespreek en u het nog kán kopen ...) !

Björn Roose