Ik had het onlangs nog over de verschillende manieren waarop boeken in mijn collectie terechtkomen. “In een aantal gevallen”, schreef ik, “gaat het om impulsaankopen op rommelmarkten, kringwinkels, bibliotheekuitverkopen, enfin, het soort gelegenheden waarbij een mens wegens de kleine prijsjes niet al te nauw kijkt en wel vaker overgaat tot judge a book by the cover”. Bij het boek waarover ik het toen had, Het grote Avontuur van Nicolas Belina-Podgaetsky, meende ik mij te herinneren dat ik dat gekocht had omdat de cover al duidelijk maakte “dat het om een anti-communistisch werkje ging” en dat zulks “voor een anti-communist als ondergetekende kan (...) volstaan om tot aankoop over te gaan”.
Bij Dromen sterven niet van Magda Buckinx ging het duidelijk niet om een impulsaankoop, want noch de titel, noch de auteur (die mij onbekend was), noch de cover, noch de achterflap vertellen met ook maar iets dat me tot aankoop zou kunnen aanzetten. Ik vermoed dus dat we hier te doen hebben met een van de andere opties: “boeken die ik gekregen heb, soms bij hopen ter gelijkertijd, en die ik – omdat ik die dingen nu eenmaal verzamel – niet onmiddellijk weer weg kon doen of minstens ooit eens moe(s)t inkijken”.
Dat laatste is nu dus gebeurd en daarbij volgden de verrassingen mekaar vrij snel op. Al meteen van bij de eerste zin: “De zon ging onder in Bratislava. De stad herkreeg het grauwe uitzicht van elke dag.” Ik was een paar weken vóór lezing van het boek namelijk in Bratislava (Pozsony) op bezoek en kan niet zeggen dat die stad grauw is. Hij is integendeel kleurrijk en levendig en ik had niet de indruk dat dat bij het ondergaan van de zon zou omslaan. Het gevoel dat me door die zin bekroop, een gevoel dat de auteur er maar wat op los zou lullen en niet eens de moeite had gedaan de plaats van handeling te leren kennen, werd echter al snel gecorrigeerd door verrassing nummer twee: het boek speelt zich af ten tijde van de communistische dictatuur in Slovakije (en bij uitbreiding de rest van Centraal- en Oost-Europa). Dat de stad er toén grauw en vervallen zal uitgezien hebben, is niet zo moeilijk aan te nemen. Wetende dat men nu nog steeds (de burcht van Bratislava is pas héél recent helemaal in ere hersteld) bezig is met het opkalefateren van de hoofdstad (in de dorpen en kleinere steden is men daar nog maar nauwelijks aan toegekomen), is dat zelfs makkelijk aan te nemen.
Ik kon er niet achterkomen of, de in 1997 op 65 jarige leeftijd overleden, schrijfster en dichteres, het “Oostblok” heeft bezocht vooraleer ze in 1985 dit Dromen sterven niet schreef, maar ze weet de sfeer onder de communistische bezetting in ieder geval redelijk goed weer te geven zonder te dramatisch te worden en ze slaagt er in hetzelfde te doen met daden en gedachten van haar hoofdpersonages. Het is een anticommunistisch boek, maar ook en vooral een boek over kleine mensen met hun angsten – voor elkaar en voor de macht -, hun dromen, en hun grootse momenten ondanks zichzelf.
Een aangename verrassing dus, dit Dromen sterven niet van Magda Buckinx.
Was getekend,
Björn Roose
Was getekend,
Björn Roose
