Vraaggesprekken met / Liber amicorum Luc Pauwels

Tweede boekbespreking op korte tijd waarin ik meerdere boeken combineer. In dit geval echter zéker niet abnormaal gezien ze, ten eerste, over hetzelfde onderwerp gaan en ik ze, ten tweede, beide op hetzelfde moment kréég van ... dat onderwerp, Luc Pauwels. Het eerste, Vraaggesprekken met Luc Pauwels - Heel-Nederlander, Europeaan, Heiden is dan ook nog eens door hem getekend, wat dit cadeautje toch wel persoonlijk maakt.

Een woordje van uitleg over dat krijgen en tekenen, misschien. Wel, ik maak sinds een paar jaar - meer bepaald sinds het overlijden van het groen-rechtse geweten van Vlaanderen, Guy de Maertelaere - deel uit van de redactie van TeKoS. Ik gaf Guy in die hoedanigheid een podium in een ander blad waarvoor ik destijds schreef, deed al eindredactiewerk voor TeKoS, en werd vervolgens aangesproken om Guy op te volgen met een nieuwe "groene" rubriek. Nog steeds niet zeker hoe dat zo gekomen is, maar de vraag was niet aan dovemansoren gericht, dus sindsdien schrijf ik in iedere editie van Teksten, Kommentaren en Studies, al jaren afgekort tot TeKoS (bekt lekkerder en geeft ook wat meer ruimte op de omslag van het blad) een editie van Sprokkels uit de Moestuin. Soit, een hoop uitleg waaraan u - als u onbekend bent met TeKoS - niks heeft in dit verband, maar dan komt het: TeKoS is het geesteskind van Luc Pauwels, die er ook de stichter en eerste hoofdredacteur van was. En Luc heeft sinds korte tijd, na een vrijwillige "ballingschap" in Frankrijk, de redactie van zijn blad opnieuw vervoegd en had kort nadien, ook voor de mensen waarmee hij niet eerder in de redactie gezeten had (onder andere mij dus), deze twee boeken mee.

En als kennismaking met de man kunnen ze effectief tellen. Ze vertonen natuurlijk overeenkomsten, maar toch lees je ook in Vraaggesprekken met Luc Pauwels, het met grote voorsprong dunste boekje van de twee (amper 79 bladzijden), zaken die je in het andere boek niet leest.

Bijvoorbeeld over Lucs vader: "Voor de oorlog was vader lid van het Légion Nationale van de Luikse officier en advocaat Paul Hoornaert. Hij was hevig Belgischgezind. Volgens mij was het Légion de enige echte fascistische beweging die België ooit gekend heeft. (...) Vanaf het begin van de bezetting was vader actief binnen de Nationale Koningsgezinde Beweging, een van de eerste verzetsbewegingen nog voor er van enig communistisch verzet sprake was." En verder: "(...) vader had wel een uitgesproken politieke mening. Hij was een fervente leopoldist. Op de schoorsteenmantel in onze huiskamer stond ook een buste van Mussolini. Er hing tevens een bronzen plaquette van von Hindenburg. Ook na de oorlog weigerde vader de Mussolini-buste te verwijderen. 'Hij is door Hitler bedrogen. Waarom zou hij weg moeten?'"

Of over de standpunten van Luc Pauwels zelf: "Laat mij eerst duidelijk stellen dat in mijn ogen een organisatie als de NAVO al lang ontbonden had moeten zijn. Sinds 1989 heeft een dergelijke instelling toch geen nut meer. Tenzij dan het bestendigen van de US-hegemonie en niet meer de verdediging van het vrije Westen, zoals dat vóór 1989 nog wel het geval was. Het heeft toch geen zin meer om Rusland te provoceren. De landen die rond Rusland liggen zoals Wit-Rusland, Oekraïne, Georgië, ... behoren cultureel en op geopolitiek terrein tot de Russische invloedssfeer. Laat dat ook zo blijven. Wij moeten de Russen toch niet op stand jagen door manoeuvres te houden in een achtergebleven bergland, dat geregeerd wordt door een corrupt regime. De toekomst van Europa is, volgens mij, een getrapt lidmaatschap en dat alles in grote mate in overeenstemming met Rusland. Een sterk Europa betekent ook een sterk Rusland. Nooit heeft Europa betere tijden gekend als ten tijde van de tweede Golfoorlog van George Bush jr. Toen sprak men van een as Parijs-Berlijn-Moskou, een teken van hoop; dat was mij duidelijk op het lijf geschreven. De Amerikanen tonen slechts minachting voor het 'oude Europa'. Wij hebben op onze beurt de Amerikanen helemaal niet nodig."

Als er iets minder interessant is aan het boekje van de hand van Pieter Jan Verstraete, ook lid van de TeKoS-redactie overigens, dan is het wel dat het véél te vlug "voorbij" is. Met een man als Luc Pauwels kan je volgens mij een jaar aan een stuk iedere avond een gesprek voeren en nog niet door de gespreksonderwerpen heen zijn. Maar Pieter Jan Verstraete geeft zijn werk in eigen beheer uit, dus was er wellicht een materieel/financieel bezwaar tegen een uitgebreidere uitgave. Hij zegt in zijn voorwoord in ieder geval: "Aan gespreksstof was er helemaal geen gebrek. Integendeel! Zijn enthousiaste reisverslagen konden in het boek jammer genoeg geen plaats meer vinden. Zo reisde hij niet minder dan dertigmaal naar het prachtige vulkaaneiland IJsland. Het boek bevat heel wat namen van personen waarmee Luc Pauwels omgang had. Toch konden een aantal namen hier niet eens aangestipt worden. Een uiteenzetting over de geschiedenis van zijn bibliotheek diende eveneens geschrapt te worden."

Soit, lees het boek samen met het Liber amicorum Luc Pauwels en een deel van de leemten wordt opgevuld. Ten eerste al wat de genoemde mensen betreft. Een flink aantal van de mensen die in het boekje van Pieter Jan Verstraete worden genoemd, komen hier ook ter sprake of ... leverden hun bijdrage. Voor wie immers het genre van het Liber amicorum niet zou kennen: het is een soort "poëzie", een vriendenboek dus, maar dan louter gevuld met teksten (ik heb er toch nog geen gezien die ook, bijvoorbeeld, getekende of geschilderde inhoud hadden, al lijkt me dat op zich geen bezwaar), bestemd voor publicatie (wat met een "poëzie" doorgaans niet het geval is) en dus in één keer, afgewerkt aan het feestvarken te bezorgen. Luc Pauwels kreeg dus ter gelegenheid van zijn 75ste verjaardag een boek aangeboden met "teksten en getuigenissen" van - op alfabetische volgorde, een volgorde die ook bij de teksten in acht genomen is (altijd een diplomatische oplossing) - Erik Arckens, Michel Aubès, Jean Henri d''Avirac, Alain de Benoist, Margit Van den Bossche, Ruud Bruijns, Maurits Cailliau, Hendrik Carette, Jurgen Ceder, Yves Christen, Bert Dekeyzer, Inge Deproost, Koen Dillen, Koen(raad) Elst, Francis Van den Eynde, Daan Goosen, Mark Grammens, Rob van Hee, Frans Hendrickx, Benoît Humblet, Piet Hein Jongbloet, Wido van Kaaster, Gérard Landry, Alain Lefebvre, Peter Logghe, Guy De Maertelaere, Michel Marmin, Michèle Delagneau, Eric Maulin, Janus Meerbosch, Néstor Luis Montezanti, Hugo Morael, Serge van Nuijs, Wilfried Patroons, Javier Portella, Geert Putman, Kurt Ravyts, Jan Sergooris, Michel Thibault, Karel Van Vaernewyck, Fabrice Valclérieux, Johan Vanslambrouck, Robin Versteeg, Pieter Jan Verstraete (zie boven), Karlheinz Weissmann, Peter van Windekens en Jean-Marcel Zagamé. Ten dele mensen die ook vandaag nog actief zijn in de TeKoS-redactie (Sergooris, Logghe, Arckens, Van den Eynde, Van Vaernewijck, Verstraete, Goosen, Van Windekens, Dekeyzer, Elst) of bij Nieuw-Rechts/Nouvelle Droite in het algemeen (met als grootste naam uiteraard Alain de Benoist, maar ook pakweg Karlheinz Weissman), ten dele compagnons de route of mensen waarvan de wegen die van Luc Pauwels op zeker moment gekruist hebben (Maurits Cailliau bijvoorbeeld), ten dele vrienden uit andere "kringen", maar hoe dan ook allemaal mensen die een rol van enige betekenis gespeeld hebben in leven en werken van het onderwerp.

Een beetje jammer dat een aantal van die mensen niet op zijn minst gepoogd heeft Luc Pauwels tot onderwerp van hun bijdrage te maken of hem ten minste wat meer te gunnen dan dienen als kapstok voor hun artikel. Ik ga bijvoorbeeld niet zeggen dat Facetten van de conservatieve revolutie. De onontkoombaarheid van Luc Pauwels' ideologisch oxymoron van Erik Arckens geen interessant artikel is (op zijn minst voor wie nog een inleiding tot de Conservatieve Revolutie kan gebruiken), maar ik krijg toch vooral de indruk dat Arckens nog eens zélf een van zijn stokpaardjes wou berijden (veertig bladzijden lang dan ook nog) en dat dit Liber amicorum daarvoor een perfect excuus was. Michel Aubès doet in zijn Du rêve européen au cauchemar de Bruxelles (inderdaad, in het Frans - gezien de Europese omvang van het netwerk van Pauwels en de sterkte van het Franse onderdeel daarvan, is er gekozen voor het zoveel mogelijk in de originele taal laten van de bijdragen, wat toch weer eens wat anders is) precies hetzelfde, al komt Pauwels nog minder in zijn verhaal te pas dan in dat van Arckens. Idem voor Mark Grammens en Serge van Nuijs, die alleen in hun titel of eerste paragraaf spreken van "opgedragen aan Luc Pauwels" (net zoals Michel Marmin/Michèle Delagneau en Eric Maulin dat doen met hun "En hommage à Luc Pauwels"), of Rob van Hee, die los daarvan met De iconografie van Vesalius: grondslag van de hedendaagse anatomie-afbeeldingen wel een interessant (doch vrij specialistisch) artikel heeft geleverd, of ten slotte Pieter Jan Verstraete, die het na twee inleidende paragrafen alleen nog over Lodewijk Dosfel heeft, maar die we wel een en ander kunnen vergeven omdat hij per slot van rekening al het eerder besproken Vraaggesprekken met Luc Pauwels publiceerde.

Nee, dan vond ik de bijdragen van bijvoorbeeld Jean Henri d'Avirac en Alain de Benoist (of Inge Deproost en Margit Van den Bossche, zijn voormalige secretaresses, of Koen Dillen, of voormalig zakenpartner Frans Hendrickx, of Piet Hein Jongbloet - over de Orde van den Prince -, of Wido van Kaaster, of Hugo Morael) een stuk interessanter, want wél rond Luc Pauwels draaiend. Goed, Luc zal zich zijn eigen leven wel kunnen herinneren - de laatste keer dat ik hem zag, en da's nog niet zo lang geleden - was hij nog perfect bij zinnen, maar gezien zo'n Liber amicorum ook voor publicatie bestemd is, zijn dit soort teksten leuker. Je leert er Luc Pauwels, ook als relatieve nieuweling bij TeKoS, beter mee kennen, krijgt doorzicht in zijn netwerk en daarmee ook in de verdere knooppunten van je eigen netwerk.

En dan zijn er ook nog bijdragen over, bijvoorbeeld, Joris van Severen, de man waaraan Luc Pauwels zijn thesis wijdde, of Nieuw-Rechts (onder andere door Peter Logghe en Francis Van den Eynde), waarvan Luc Pauwels toch de Vlaamse/Nederlandse voorman was en is, of natuurlijk zijn voornaamste geesteskind, TeKoS (en de voorloper daarvan, De Anderen). In het geval van Peter van Windekens in het bijzonder over de Bijdragen van Luc Pauwels in TeKoS.

Om deze uitgebreide boekbespreking te beëindigen besteed ik nog even aandacht aan één artikel dat me geen enkel verband lijkt te houden met Luc Pauwels en een paar artikels die ik zeer de moeite van het lezen waard vond.

Het eerste, Zeven hoofdzonden van de Belgische fiscus, werd bij mekaar gepend door Johan Vanslambrouck, verwijst nergens naar Luc Pauwels en kon net zo goed geschreven zijn voor het blad van de bedrijfsrevisoren (als ik me niet vergis is dat ook de stiel van Vanslambrouck)

Het eerste van twee artikels die ik zeer graag gelezen heb, is dan weer Luc Pauwels kampioen van het vrije woord van Geert Putman. Hij begint dat artikel met twee anekdotes van de hand van Godfried Bomans - mijn persoonlijke favoriet onder de cursiefjes-schrijvers, dus al voldoende om mij geïnteresseerd te krijgen - en gaat meteen verder met eentje over de mij verder onbekende Andries Stevens, voormalig leerkracht Duits van de auteur: "In de zeventiger jaren, na een colloquium over de hervorming van het middelbaar onderwijs waar Andries Stevens schitterend het woord had gevoerd, werd hij door een zelfgenoegzaam leerkrachtje gemaakt-vriendelijk als volgt aangesproken: 'Meneer, mag ik u vragen, bent u nu fascist of liberaal?'. Het antwoord van de heer Andries Stevens: 'Och, kiest u toch zelf.'" Voeg daar nog dit over Louis Paul Boon aan toe en een artikel kan niet meer stuk voor mij: "Louis Paul Boon, auteur van het Geuzenboek verklaarde meermaals de scheuring van 1830 te betreuren. In een vraaggesprek riep hij: 'Ik ben geen Belg godverdomme, ik ben een Nederlands schrijver, ik behoor tot de Nederlandse cultuur!'."

En het tweede was dat van Karlheinz Weissmann - van wie overigens nog steeds regelmatig artikels in TeKoS verschijnen - met als titel Oranje boven! - Zur Bedeutung von Orange als politischer Symbolfarbe. "Zum 75; Geburtstag unseres Freundes Luc Pauwels" geschreven, met als onderwerp - mocht uw Duits wat minder zijn - oranje als politieke symboolkleur. Als anti-royalistische "orangist" - wat een contradictio in terminis zou geweest zijn gedurende een zekere periode van onze vaderlandse, en dan bedoel ik Nederlandse, geschiedenis - heb ik daar heel wat van bijgeleerd. Waarvoor dank !

Björn Roose