12 regels voor het leven - Een remedie tegen chaos (door Jordan B. Peterson)

Jordan B. Peterson heeft het in de afgelopen jaren wereldwijd geschopt van illustere onbekende tot heel erg bekende klinisch psycholoog, cultuurcriticus en hoogleraar in de psychologie. Zoiets heb je tegenwoordig - ook als je je verzet tegen zaken als politieke correctheid, genderflauwekul en zogenaamde safe spaces - natuurlijk niet in de eerste plaats te danken aan boeken, maar aan sociale media. U zou dus kunnen gaan kijken wat Peterson zelf vertelt over zijn 12 regels voor het leven en over vele andere zaken (hier vindt u zijn kanaal, zo'n 2,4 miljoen volgers zijn u al vooraf gegaan), maar laat ons wel wezen: ten eerste zal u in die video's nooit zo'n volledige uitleg krijgen als in een boek van zo'n 460 bladzijden, ten tweede leest u geen boekbesprekingen omdat u liever naar video's kijkt.

Bij deze dus een korte boekbespreking van 12 regels voor het leven - Een remedie tegen chaos, het boek dat uitgeverij Prometheus in 2018/19 ook op de Nederlandstalige markt verspreidde, daarmee meteen aantonend dat Peterson onmogelijk in het hoekje te houden is waar zijn - eerlijk is eerlijk - linkse tegenstanders hem graag hebben, het verdomhoekje. De verkoop zal overigens niet slecht geweest zijn, want intussen heeft Prometheus een nieuw boek van Peterson uit, Betekenis geven aan het leven - Atlas van onze mythen en motieven, maar dat geheel ter zijde.

Ik ga geen poging ondernemen dit boek samen te vatten, maar kan u wel die twaalf regels meegeven:

- Regel 1: Sta rechtop, met je schouders naar achteren

- Regel 2: Behandel jezelf als iemand voor wiens zorg je verantwoordelijk bent

- Regel 3: Sluit vriendschap met mensen die het beste met je voorhebben

- Regel 4: Vergelijk jezelf met wie je gisteren was, niet met wie iemand anders vandaag is

- Regel 5: Laat je kinderen nooit iets doen waardoor je de pest aan ze krijgt

- Regel 6: Zorg dat je huis op orde is voordat je kritiek spuit op de wereld

- Regel 7: Streef na wat betekenisvol is (niet wat opportuun is)

- Regel 8: Vertel de waarheid, of lieg in elk geval niet

- Regel 9: Ga ervan uit dat degene naar wie je luistert iets weet wat jij niet weet

- Regel 10: Wees precies in wat je zegt

- Regel 11: Laat kinderen die skateboarden hun gang gaan

- Regel 12: Aai een kat wanneer je er eentje tegenkomt op straat

Veel van die regels zouden eigenlijk voor zichzelf moeten spreken, maar Peterson weet ze zo uit te leggen en zo uitgebreid te stofferen met voorbeelden uit zijn praktijk, zijn leven, de literatuur en de geschiedenis, dat ze ook nog eens interessant worden.

Het lijkt me ook bijzonder moeilijk het fundamenteel oneens te zijn met wat de man schrijft. Minstens wat de regels op zich en de waarde ervan aangaat. Wat niet wil zeggen dat álles wat hij schrijft per definitie juist zou zijn. Dat vond ik in ieder geval met betrekking tot de rechtstreekse lijn die hij trekt tussen David Attenborough, de Club van Rome, de schutters van Columbine High School, en regelrechte massamoordenaars. Louter op basis van het feit dat Attenborough de menselijke soort - mijns inziens terecht - als een plaag voor de natuur ziet en de Club van Rome het had over een kankergezwel, kan je toch niet gaan beweren dat die mensen een vrijbrief geven aan massamoordenaars om die plaag dan maar uit te roeien. Ik geloof - zoals Jordan B. Peterson, dat weet ik wel zeker - sterk in individuele verantwoordelijkheid. Attenborough heeft nooit van zijn leven gewerkt aan plannen om de mensheid ten onder te doen gaan (de mensheid is daar, zelfs ongepland, perfect zélf toe in staat, alleen zal ze in haar ondergang eerst nog duizenden en duizenden andere soorten meenemen). En de Club van Rome heeft het voor zover ik weet dan wel nu en dan over bevolkingsbeperking, maar heeft net zomin als Thomas Malthus ooit gepleit voor kunstmatige hongersnoden, epidemieën of oorlogen, zelfs niet eens voor de moral restraint waar Malthus het over had. Malthus vond namelijk, geheel in lijn met het denken van zijn tijd, dat armen die niet in staat zouden zijn een gezin te ondersteunen ook niet aan een gezin moesten beginnen; de Club van Rome en vele anderen vonden niet dat die moral restraint moest gecommandeerd worden door een fysische beperking. Het zou alleen maar goed zijn als mensen in het algemeen beduidend minder kinderen op de wereld gaan zetten. Mensen in het algemeen, schrijf ik wel degelijk, maar Peterson stelt dat idee kennelijk op dezelfde lijn met "beweren dat het bestaan erop vooruit zou gaan als er geen joden, zwarten, moslims of Engelsen waren".

Soit, misschien ligt zijn afkeer van bevolkingsbeperking - een thema dat overigens voor de rest niet ter sprake komt in het boek en ook nauwelijks wat te maken heeft met het hoofdstuk waarin het aangehaald wordt (Regel 11 - Laat kinderen die skateboarden hun gang gaan) - wel in zijn christelijke inspiratie. Mij stoort die niet echt (ik ben een heiden, geen die hard "humanist" of atheïst), maar té veel putten uit je eigenste geloof, uit je eigen heilige boeken, terwijl ook andere bronnen, die van andere religies bijvoorbeeld, vaak exact hetzelfde zeggen, is een beetje vervelend. Geloof is per slot van rekening, minstens in onze westerse wereld, grotendeels een persoonlijke zaak, waardoor de referenties ernaar van nul en generlei waarde zijn voor wie jouw persoonlijke zaak niet deelt.

Maar goed, da's detailkritiek. Het feit alleen al dat Peterson bijvoorbeeld ook regelmatig teruggrijpt naar Friedrich Nietzsche, die toch niet meteen als een grote vriend van het joods-christelijke geloof dient te worden beschouwd, maakt dat trouwens goed. Dat in dit boek, telkens ergens bij de uitleg rond een van die twaalf regels, verder nog mensen als Theodor Adorno, Ludwig van Beethoven, Richard Dawkins, René Descartes, Fjodor Dostojevski, T.S. Eliot, Sigmund Freud, Johann Wolfgang (von) Goethe, Thomas Hobbes, Max Horkheimer, Carl Gustav Jung, Sören Kierkegaard, Vladimir Iljitsj Lenin, Mao Zedong, Karl Marx, John Milton, Isaac Newton, George Orwell, Karl Popper, Jean-Jacques Rousseau, Jean-Paul Sartre, Socrates, Alexander Solzjenitsyn, Jozef Stalin, Frans de Waal , William Butler Yeats en vele andere bekenden en (iets) minder bekenden hun entree maken (en soms herhaaldelijk maken), moge verduidelijken dat dit geen zoveelste "zelfhulpboekje" is, geen niemendalletje voor new agers, maar een poging om op een serieuze manier, met veel achtergrond en uitgaand van een zekere mate aan kennis bij de lezers, vooral jongere mensen (maar ook oudere) een leidraad voor het leven te geven. Een inspanning die zeker de moeite waard is in tijden dat alle leidraden doorgeknipt lijken te zijn of te worden.

PS: leuk dat uitgeverij Prometheus goudopdruk gebruikt heeft op de omslag van het boek. Minder leuk dat die goudopdruk er nog tijdens een eerste lezing begint af te gaan, waardoor de titel van het boek al snel niet meer leesbaar is. Niet proberen duur over te komen met goedkope materialen: het zou zomaar een regel voor uitgeverijen en andere bedrijven kunnen zijn ... 

Björn Roose